Każdy z nas ma na skórze mniej lub więcej znamion i pieprzyków. Każdego roku po upływie sezonu letniego zaczynamy się im mniej lub bardzie przyglądać porównując je ze zdjęciami w gazetach i Internecie. To już dobry znak, ponieważ tylko systematyczna kontrola może nas uchronić przed wieloma problemami. Rozpoznanie tych najgroźniejszych znamion w początkowym stadium jest dla nas niezwykle istotne ponieważ może uratować życie.

Co to jest znamię?

Jest to zaburzenie rozwojowe skóry, które mogą być zarówno wrodzone jak i nabyte w późniejszym okresie życia. Wyróżniamy kilka typów znamion:

• barwnikowe;
• naskórkowe;
• naczyniowe;
• powstające z gruczołów łojowych i potowych;

Większość z nich ma charakter łagodny i nie stanowi niebezpieczeństwa dla życia. Znamiona mogą być okrągłe lub owalne , jednolicie zabarwione, najczęście płaskie i wyraźnie odgraniczone. Ponadto ich średnica nie przekracza 0,5 cm. Łagodne postacie są zwykle do siebie bardzo podobne.

Czerniak

To do tej pory najbardziej groźny dla życia wśród poznanych nowotwór skóry. Najczęściej wywodzi się on ze znamion barwnikowych, ale może pojawić się także na wcześniej niezmienionej skórze. Najczęściej umiejscawia się na skórze, ale może także pojawiać się wszędzie tam, gdzie występują melanocyty, tzn. na błonach śluzowych , w siatkówce oka. Jego szczególna złośliwość jest spowodowana wyjątkowo dużą skłonnością do wczesnych przerzutów oraz niewielką podatnością na leczenie. Z reguły wyróżnia się kształtem i barwą od pozostałych znamion.

Czerniaki najczęściej rozwijają się z następujących typów znamion barwnikowych: znamion płaskich, złośliwych plam soczewicowatych, rzadko ze znamion błękitnych; również rzadziej w skórze niezmienionej.

Z płaskich znamion barwnikowych najniebezpieczniejsze są te silnie wybarwione, prawie czarne, całkiem płaskie lub tylko delikatnie uwypuklone, pozbawione włosów. Wyjątkowo rzadko zezłośliwieniu ulegają znamiona owłosione (nie dotyczy to znamion wrodzonych).

Złośliwe plamy soczewicowate występują najczęściej na skórze twarzy. Częściej pojawiają się u kobiet i u osób w starszym wieku. Złośliwe plamy soczewicowate są bardzo ciemne, wolno się powiększają i mają nacieczoną podstawę. Nie należy ich mylić z pospolicie występującymi plamami soczewicowatymi, które należą do całkowicie łagodnych znamion barwnikowych, przypominających duże piegi.

Znamiona błękitne wytwarzane są przez melanocyty umiejscowione w głębszych warstwach skóry, stąd ich niebieskawe, czasem czarne zabarwienie. Są gładkie, nieowłosione i na szczęście bardzo rzadko stanowią punkt wyjścia czerniaków.

Co powinno zwrócić naszą uwagę?

• pojawienie się znamienia szybko rosnącego o cechach wyraźnie go odróżniających od pozostałych zmian;
• nieregularny i asymetryczny kształt;
• zmiany koloru;
• wielkość powyżej 0,5 cm;
• swędzenie;
• krwawienie pojawiające się bez uprzedniego urazu;

Jak odróżnić znamię od czerniaka?

Znamię łagodne

• kształt – okrągły lub owalny;
• symetria – zachowane;
• brzeg – równe, wyraźnie odgraniczone;
• barwa – jednolita;
• wielkość – do 0,5 cm;

Czerniak (zmiana złośliwa)

• kształt – nieregularny;
• symetria – brak;
• brzeg – nieregularny;
• barwa – niejednolita, różne odcienie;
• wielkość – powyżej 0,5 cm;

Jeśli zauważysz którykolwiek z tych objawów koniecznie zgłoś się do specjalisty!

Czynniki ryzyka

• rodzinne występowanie;
• duża liczba znamion;
• występowanie znamion atypowych oraz znamion zmieniających swój kształt;
• jasna karnacja i włosy;
• duże skłonności do oparzeń słonecznych;
• liczne piegi;
• częste korzystanie z solarium;

By wcześnie wykryć niebezpieczne znamię konieczna jest dokładna obserwacja własnego ciała! Badanie takie należy przeprowadzać 3 – 4 razy w roku starannie oglądając każdą cześć naszego ciała. Wielu specjalistów zaleca po rozebraniu się szczegółowe zbadanie:

• twarzy (również uszu !);
• skóry owłosionej głowy;
• rąk łącznie z paznokciami;
• łokci, ramion i pach;
• szyi;
• klatki piersiowej i brzucha;
• pleców, karku i pośladków;
• stóp, zwłaszcza podeszew;

Sposoby usuwania znamion barwnikowych

Przy usuwaniu znamion barwnikowych należy zachować dużą ostrożność. Ocena znamion jest niezwykle trudna, nawet przy użyciu specjalnego przyrządu - dermatoskopu. Wielką rolę odgrywa tu doświadczenie i wiedza lekarza. Większość znamion usuwana jest jedynie w celach kosmetycznych. Natomiast w przypadku jakichkolwiek podejrzeń co do odmiany znamienia najbezpieczniejszą metodą jego usunięcia jest leczenie chirurgiczne i badanie histopatologiczne usuniętej zmiany.

Leczenie plam soczewicowatych prowadzi się jedynie w celach kosmetycznych. Polega ono na łagodnym zamrażaniu płynnym azotem. Wszelkie środki wybielające są zwykle nieskuteczne, a ich stosowanie grozi pojawieniem się odbarwionych plam. Nie dotyczy to oczywiście złośliwych plam, które usuwa się chirurgicznie z marginesem zdrowej skóry.

Znamiona barwnikowe komórkowe usuwa się również tylko w celach kosmetycznych. Najbardziej wskazane jest leczenie chirurgiczne bez usuwania marginesu zdrowej skóry. Umożliwia to wykonanie badania histopatologicznego i potwierdzenie rozpoznania lekarskiego. Natomiast ze znamion tych nie wolno pobierać wycinków do badania ze względu na niebezpieczeństwo ich zezłośliwienia pod wpływem drażnienia. Olbrzymie znamiona wrodzone zaleca się usuwać przed okresem pokwitania, gdyż w tym czasie istnieje większe niebezpieczeństwo ich zezłośliwienia. W zależności od wielkości zmiany usuwa się je chirurgicznie, czasem z koniecznością przeszczepu skóry. Jeśli zabieg nie jest możliwy z przyczyn technicznych, zaleca się jedynie obserwację chorego.

Znamiona dysplastyczne budzące jakiekolwiek obawy powinny być usuwane chirurgicznie z niewielkim marginesem zdrowej skóry.

Do likwidowania piegów używa się tylko preparatów stosowanych miejscowo. Są to środki złuszczające zawierające rezorcynę, fenol lub odbarwiające z zawartością perhydrolu, rtęci itp. Leczenie to często powoduje uczulenia, podrażnienia bądź nierównomierne odbarwienia. Zmiany pojawiające się w ciąży ustępują samoistnie. W pozostałych przypadkach można zastosować podobne metody jak w likwidowaniu piegów, licząc się także z możliwością wystąpienia podobnych powikłań.

Aby zapobiec pojawianiu się piegów oraz nasilaniu się tych przebarwień, należy unikać nasłoneczniania i stosować kremy z filtrem przeciwsłonecznym w każdy pogodny dzień.